หลักฐาน ที่ไม่เป็นลายลักษณ์อักษร: ความสำคัญและการนำมาใช้
หลักฐาน ที่ไม่เป็นลายลักษณ์อักษร หมายถึง ข้อมูลหรือหลักฐานที่เกี่ยวข้องกับบทลงโทษหรือการอนุญาตต่างๆ ที่ไม่ได้มาจากการบันทึกเป็นเสียงหรือเป็นหนังสือ ซึ่งมักจะเรียกว่า “หลักฐานที่ไม่มีลายลักษณ์” โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการพิจารณาคดีทางอาญา ซึ่งต้องมีการใช้หลักฐานที่เพียงพอเพื่อประกอบการพิจารณาว่า ความผิดที่ถูกกล่าวหานั้นได้เกิดขึ้นจริงหรือไม่ และหากเป็นจริง แล้วผู้ต้องหาจะได้รับการพิจารณายังไง
การใช้หลักฐานที่ไม่มีลายลักษณ์ในการพิจารณาคดีทางอาญา มีความสำคัญมากทั้งแง่ของการพิจารณาดูถูก-เอาใจใส่ต่อการตรวจสอบข้อเท็จจริงของพยาน และการให้ความเห็นของผู้เชี่ยวชาญที่เกี่ยวข้องกับคดี แต่ไม่ได้มีความสำคัญเพียงแค่นั้น หากการนำมาใช้งานไม่ถูกต้อง การใช้หลักฐานที่ไม่มีลายลักษณ์เป็นที่ยอมรับสูงในระบบกฎหมาย แต่ขึ้นอยู่กับความน่าเชื่อถือและข้อเท็จจริงของเรื่องที่ถูกพูดถึงในหลักฐาน
การนำหลักฐานที่ไม่มีลายลักษณ์ไปใช้เพื่อเป็นหลักการพิจารณาคดี ต้องอาศัยมาตรการชั้นสูงเพื่อป้องกันความเสี่ยงในการเกิดความผิดพลาด โดยอาจจะต้องมีการสอบถามพยานหลายคน เพื่อพยามหาหลักฐานให้อยู่ในหลักการพิจารณาคดี เช่น ใช้พยานประเภทคนเห็นเหตุการณ์ ที่เคยเห็นอะไรก่อนหน้านี้ มาให้ข้อมูล หรือการนำข้อมูลมาวิเคราะห์จากผู้เชี่ยวชาญ ที่มีการพิจารณารายละเอียดและดูแล้วได้ลงมือจริงเรื่องที่เกี่ยวข้องกับคดีนั้นๆ
การนำหลักฐานที่ไม่มีลายลักษณ์ มาใช้ในการพิจารณาคดี ยังสามารถนำไปใช้ในการกล่าวหาด้านการเงิน ด้านศาสนา หรือการรวมตัวของบุคคลกลุ่มหนึ่ง เช่น ถ้าหากมีคดีที่เกี่ยวกับการฆาตกรรมในอำเภอใดอำเภอหนึ่งแต่ไม่มีพยานที่เห็นเหตุการณ์ เราสามารถนำข้อมูลต่างๆ เข้ามาวิเคราะห์ให้เหมาะสม เช่น วันเวลาที่เกิดเหตุการณ์ ยอดการโอนย้ายของเงินในบัญชีของผู้ต้องหา เป็นต้น ซึ่งนอกจากเหตุการณ์ของบางคดีแล้ว โดยทั่วไปแล้ว การมีหลักฐานที่ไม่เป็นลายลักษณ์ในการกล่าวหาด้านการเงิน หรือการรวมตัวกลุ่มหนึ่ง นั้น จะใช้เป็นได้ไม่ว่าพยานเล่าเท่าไหร่ก็ตาม
การใช้หลักฐานที่ไม่มีลายลักษณ์ในการพิจารณาคดี นอกจากจะเป็นการให้เจตนาในการรักษาเป็นเชิงกิจกรรมที่ช่วยให้การพิจารณาคดีสามารถเป็นไปได้อย่างถูกต้อง จบฉบับแล้ว การใช้หลักฐานควรจะได้รับความสำคัญอย่างหนึ่งในการสืบสวนคดี พร้อมทั้งผู้สืบสวนจะต้องตรวจสอบการนำภาพลักษณ์ไปถ่ายภาพหรือแสดงผลบนสื่อต่างๆ ว่าเป็นงานเสื้อคลุมหรือไม่ เพื่อความถูกต้องของการมีข้อเท็จจริงเกี่ยวกับเหตุการณ์ที่ถูกยืนยัน และหากมีการพบปม จะต้องสอบสวนและตรวจสอบให้เห็นได้ชัดเจน ไม่น่าเชื่อถือให้ได้ในภาพที่มีความผิดพลาด
ทั้งนี้ ผู้สืบสวนต้องมีความรู้ตรงกับถึงการประเมินหลักฐานที่ไม่มีลายลักษณ์ เพื่อให้เห็นได้ว่ามีการนำข้อมูลประการต่างๆ เข้ามาวิเคราะห์อย่างถูกวิธี อีกทั้งผู้เชี่ยวชาญที่เกี่ยวข้องกับการพิจารณาคดีนั้นนั้น ต้องละเอียดถี่ถ้วนในการพิจารณาเรื่องที่เกี่ยวข้องกับหลักฐานที่ไม่มีลายลักษณ์ จึงจะสามารถช่วยกันพิจารณาตามความเป็นจริงของเหตุการณ์ได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ ประเด็นสัมพันธ์สูงจะช่วยกันในการแก้ไขปัญหาความผิดพลาดในการพิจารณาคดีให้ดีขึ้นอีกด้วย
